آشنایی با انواع کنتور برق

آشنایی با انواع کنتور برق:

کنتورها بر اساس نیروی الکترومغناطیس عمل میکنند. میدانیم که اگر از یک سیم پیچ جریان برق بگذرد در اطراف آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که شدت و جهت این میدان به جریان عبوری از سیم پیچ بستگی دارد. در کنتور های تکفاز دو دسته سیم پیچ وجود دارد که یکی از آن ها دارای تعداد دور کم و قطر بیشتر نسبت به دیگری است. سیم پیچ ضخیم تر با دور کمتر را سیم پیچ جریان و دیگری را سیم پیچ ولتاژ مینامند. برای آشنایی با انواع کنتور برق و نحوه محاسبه تعرفه برق همراه ما باشید.

کنتور برق یکی از اصلی‌ترین تجهیزات در هر واحد مسکونی، تجاری یا صنعتی است که میزان مصرف انرژی الکتریکی را اندازه‌گیری می‌کند. با پیشرفت تکنولوژی، کنتورهای برق نیز دچار تحولات زیادی شده‌اند و انواع مختلفی از آن‌ها با قابلیت‌های متنوع به بازار عرضه شده‌اند. در این مقاله قصد داریم به آشنایی با انواع کنتور برق بپردازیم و ویژگی‌ها و کاربردهای هر کدام را بررسی کنیم.

انواع کنتور برق:

برای مصارف خانگی دونوع کنتور برق تکفاز و سه فاز بطور عام وجود دارند که در دسته بندی کنتورها به نوع اکتیو معروفند. اما در مصارف صنعتی میتوان به کنتورهای راکتیو و کنتور های دو تعرفه اشاره کرد. از طرق دیگر میتوان کنتورها را به دو دسته مکانیکی و دیجیتالی تقسیم بندی کرد که منظور از مکانیکی همان کنتورهای معمولی هستند.

کنتور برق چگونه کار میکند؟

برای آشنایی با کارکرد کنتور برق حتماً مقاله کنتور برق چگونه کار میکند؟ را بررسی کیند. در این مقاله به صورت کامل روش کار کنتور های برق دیجیتالی و آنالوگ مورد بررسی قرار گرفته است.

کنتور های مکانیکی:

کنتورهای مکانیکی یا آنالوگ، نسل قدیمی‌تر این ابزارها هستند. این نوع کنتورها با استفاده از یک دیسک چرخان، میزان مصرف برق را اندازه‌گیری می‌کنند. همچنین در مورد قرائت کنتور برق نیز میتوانید مقاله آن را بررسی کنید. در این متن هم آموزش گام به گام نحوه قرائت کنتور تکفاز و سه فاز دیجیتال و آنالوگ انجام شده.
ویژگی‌ها:

• دقت کمتر نسبت به انواع جدید

• هزینه پایین‌تر

• نیاز به قرائت دستی توسط مأمور

کاربرد:
هنوز هم در برخی ساختمان‌های قدیمی از این کنتورها استفاده می‌شود.

۱- کنتور های تکفاز مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ ۲۲۰ ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:
کنتور های ۵ آمپر، ۱۵ آمپر، ۲۵ آمپر

۲- کنتورهای سه فاز غیر دیماندی مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:
کنتور های (۴۰)۱۰ آمپر و (۱۰۰)۲۵ آمپر.

۳- کنتور های سه فاز دیماندی مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ ولت و ۱۰۰/۱۰۰ ولت کار میکنند و آمپراژ آن ها ۵ آمپر میباشد.

کنتور های دیجیتالی:

کنتورهای دیجیتال با نمایشگر LCD یا LED اطلاعات دقیقی از مصرف انرژی ارائه می‌دهند.
ویژگی‌ها:

• دقت بالا

• امکان ذخیره‌سازی اطلاعات

• قابلیت اتصال به سیستم‌های هوشمند

• قرائت از راه دور (در برخی مدل‌ها)

کاربرد:
مناسب برای منازل، ادارات و فروشگاه‌هایی که نیاز به بررسی دقیق مصرف دارند.

۱- کنتور های دیجیتالی تکفاز: این کنتور ها با ولتاژ ۲۲۰/۳۲۰ ولت کار مینمایند و از نظر جریان اسمی که با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده ما بین ۵ تا ۱۰۰ آمپر میباشند و به صورت پالسی کار میکنند.

۲- کنتور های دیجیتالی سه فاز: کنتور هایی هستند که قابلیت سنجش همزمان انرژی های مصرفی اکتیو و راکتیو را به صورت هشت تعرفه دارند و به دو نوع عادی (غیر دیماندی) و دیماندی میباشد و به صورت پالسی کار میکنند.

۱- کنتور های غیر دیماندی (عادی) سه فاز: این نوع کنتور ها با ولتاژ (۳×۲۳۰/۴۰۰) ولت کار میکنند و از جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده ۲ تا ۱۰۰ آمپر میباشند و به صورت پالسی کار مینمایند و قابلیت نصب به طور مستقیم و یا با استفاده از ترانس جریان را دارند در این صورت کنتور دیماندی خواهد بود.

۲- کنتور های دیماندی سه فاز: این نوع کنتورها با ولتاژ (۳×۲۳۰/۴۰۰) و یا (۳×۲۳۰/۴۰۰) ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده و یا (۱-۱۰) آمپری میباشند و قابلیت نصب از طریق CT و PT را دارند و بر حسب مقدار و ولتاژ کاری آن ها به صورت اولیه و یا ثانویه قابلیت نصب را دارند و به طور پالسی کار میکنند.

کنتورهای هوشمند (Smart Meter)

کنتور هوشمند نسل جدیدی از کنتورهاست که امکان ارتباط دوطرفه با شرکت توزیع برق را فراهم می‌کند.
ویژگی‌ها:

• ارسال خودکار اطلاعات مصرف به شرکت برق

• بررسی لحظه‌ای مصرف

• امکان کنترل از راه دور

• کاهش خطای انسانی در قرائت

کاربرد:
در پروژه‌های بزرگ، ساختمان‌های هوشمند و مجتمع‌های مسکونی جدید استفاده می‌شود.

نحوه نصب کنتور برق تکفاز در مدارات:

سیم فاز را به سر سیم پیچ جریان وصل نموده و از سر دیگر آن فاز را میگیرند و دو سر سیم پیچ ولتاژ را به فاز و نول وصل میکنند. زمانی که مصرف کننده ای به کنتور وصل میشود جریان از سیم فاز و نول میگذرد. به عبارت دیگر جریان مصرف کننده از سیم پپیچ جریان میگذرد و در آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند. سیم پیچ ولتاژ که همیشه به برق وصل است و دارای یک میدان مغناطیسی ثابت است که مقدار آن هیچ ارتباطی به مصرف کننده متصل شده به کنتور ندارد. این دو میدان مغناطیسی بر هم اثر کرده و سبب ایجاد نیروی حرکتی در صفحه آلومینیومی درون کنتور میشود. سرعت حرکت این صحفه با جریان مصرف کننده رابطه مستقیم دارد. این حرکت توسط یک محور و چرخ دنده به یک شماره انداز یا نمراتور ارتباط دارد و بر اساس گردش آن شماره ها زیاد میشود. این شماره ها بجز رقم اول میزان کارکرد کنتور یا همان مصرف انرژی الکتریکی را بر حسب کیلو وات ساعت نشان میدهند. البته درون کنتور قطعات دیگری هم نظیر: آهنربای سرعت گیر و پیچهای تنظیم و… وجود دارند که ما از توضضیح آن ها صرف نظر کرده ایم.

نحوه اتصال کنتور برق سه فاز:

کنتور سه فاز سه سیمه:
این کنتور ها برای سیستم های سه فاز متعادل مورد استفاده قرار میگیرند که در این سیستم نیازی به سیم نول نیست.

اساس کار کنتور های پیشرفته:

در کشورهای برخوردار از تکنولوژی دیگر کنتور نویسی به مفهوم رایج آن در ایران منسوخ شده است. در این کشورها که پول الکترونیکی بسیار رایج است از کنتورهای هوشمند که در بازه های زمانی خاص میزان مصرف را مشخص کرده و به ادارات برق گزارش میدهند استفاده میشود. این کنتورها میزان مصرف را از طریق همان خطوط برقی که آنرا میرسانند به توزیع کننده اطلاع میدهند و شرکتهای فروشنده برق نیز بطور خودکار از حساب مصرف کننده برداشت میکنند. در صورت موجود نبودن حساب و پس از اخطار های کتبی از طریق فرمان از راه خطوط برق بصورت خودکار کنتور برق مشترک را قطع میکند و مشترک پس از پرداخت هزینه میتواند از خدمات شرکت استفاده کند.

نحوه محاسبه تعرفه برق:

این کنتورها با توجه به شرایط کشور و میانگین مصرف کل جامعه در زمان های مختلف، بر اساس سه تعرفه تنظیم شده است و برق مصرفی را در سه زمان کم باری ، میان باری و اوج باری محاسبه می کند.

الف) کم باری: منظور از اصطلاح کم باری زمانی از مصرف برق در طول ساعت های شبانه روز است که مصرف برق در شبکه سراسری حداقل میزان بوده و به مشترکان توصیه می شود در این ساعت ها از وسایل پر مصرف به ضرورت استفاده کنند. بر اساس بررسی های انجام شده این زمان در فصل تابستان و ایام گرم سال بین ساعت 12 نیمه شب تا 8 صبح و در زمستان و ماه های سرد سال معمولاً بین ساعت 9 شب تا 5 صبح تعیین شده است.

ب) میان باری: ساعت هایی است که مصرف برق در شبکه سراسری به وضعیت تعادل رسیده و تولید و مصرف سر به سر می شود. در ایام گرم سال بین ساعت 8 صبح تا 20 شب و در ایام سرد بین ساعت 5 صبح تا 17 بعد از ظهر به عنوان زمان میان باری تعیین و اعلام شده است.

ج) اوج باری: در طول شبانه روز معمولاً در ساعت هایی، میزان مصرف انرژی برق در شبکه سراسری به حداکثر میزان خود می رسد که در اصطلاح به این زمان ها اوج باری گفته می شود. بررسی ها نشان می دهد که در ایران و در طول فصول گرم از ساعت 20 تا 24 شب و در زمستان از ساعت 17 بعد از ظهر تا 21 شب مشترکان بیشترین میزان مصرف برق را تجربه می کند. این کنتورها (دیجیتالی) بر اساس برنامه ریزی انجام شده هزینه برق را بر اساس کیلو وات ساعت برق مصرف شده در زمان های مختلف کم ، میان و یا اوج باری محاسبه می کند.

با توجه به این که تعرفه بهای برق در هر یک از این زمان ها دارای تفاوتی چشمگیر است لذا برنامه ریزی برای استفاده بیشتر از انرژی برق در ساعت های کم باری تأمین کننده منافع مشترک خواهد بود. براساس قانون بهای برق مصرفی در ساعت های معمولی (میان باری) به صورت معمولی و منطبق بر مصوبات اعلام شده محاسبه می شود اما بهای برق مصرفی در ساعت های کم باری با (25/0) قیمت در ساعت های میان باری و در ساعت های اوج مصرف با 5/2 برابر قیمت در ساعت های میان باری محاسبه می گردد.

به عنوان مثال اگر یک مشترک در 24 ساعت شبانه روز 20 کیلو وات ساعت برق مصرف کند و دارای کنتور دیجیتال باشد:

مصرف برق فوق را فرضاً به سه بخش تقسیم می کند: (با فرض هر کیلو وات ساعت 200 ریال)

مصرف ساعت های میان باری (روز) = 10 کیلو وات ساعت

مصرف ساعت های اوج بار (اول شب) = 3 کیلو وات ساعت

مصرف ساعت های کم باری (آخرشب) = 7 کیلو وات ساعت

ضریب × نرخ × مصرف = بهای مصرفی با کنتور دیجیتالی

اما در کنتورهای مکانیکی (معمولی) تعیین میزان مصرف برق از طریق نمراتور (چرخ دنده ای که بر روی آن ها شماره های 0 تا 9 نوشته می شود و مقدار عددی مصرف برق را نشان می دهد) و با کسر عدد فعلی از قبلی به دست می آید و مصرف بدست آمده را کلاً مطابق با یک نرخ (ساعت میانه باری روز) محاسبه و برق مشترک بدست می آید.

نتیجه‌گیری

شناخت انواع کنتور برق می‌تواند به انتخاب مناسب‌ترین گزینه بر اساس نوع مصرف و مکان نصب کمک زیادی کند. با گذر زمان، استفاده از کنتورهای هوشمند و دیجیتال در حال گسترش است و مزایای زیادی از جمله صرفه‌جویی در هزینه و مدیریت مصرف برق را به همراه دارند.